สำนวนสุภาษิตและคำพังเพย

คางคกขึ้นวอ
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
-          คนที่มีฐานะต่ำต้อย  พอได้ดิบได้ดีก็มักแสดงกิริยาอวดดีลืมตัว
ตัวอย่าง
           แม่คนนี้ลืมตัว  เป็นคางคกขึ้นวอ  ลืมอดีตที่ยากจน ไม่รู้จักแม้แต่ญาติพี่น้องของตัว
คำอธิบาย
            วอ  เป็นยานที่มีหลังคา  เป็นรูปเรือนใช้คนหาม  คนที่นั่งวอเป็นเจ้านายหรือคนมั่งมี  สำนวน  คางคกขึ้นวอ  เปรียบคางคกกับคนชั้นต่ำที่มีฐานะต่ำต้อย  พอได้ขึ้นวอหรือได้ดิบได้ดีก็มักลืมตัว  แสดงกิริยาอวดดี
ไก่เห็นพลอย
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
-          ผู้ที่เห็นสิ่งที่มีค่า  เป็นสิ่งที่ไม่มีค่า
ตัวอย่าง
            คุณพ่อของเขาได้ทิ้งหนังสือมากมายในห้องสมุดไว้ให้  ล้วนเป็นหนังสือเก่าที่หาได้ยาก  แต่เขาหาได้เห็นคุณค่าไม่  เรียกว่าเป็นไก่เห็นพลอย
คำอธิบาย
            พลอยเป็นหินมีค่า  มีเนื้อใสสีต่างๆ  ใช้ทำเป็นเครื่องประดับ  แต่ไก่มิได้เห็นว่าพลอยมีค่า  สำนวน  ไก่เห็นพลอย  เปรียบคนที่ไม่เห็นค่าของสิ่งมีค่ากับไก่ที่มองดูพลอยเป็นเหมือนหินกรวดที่อยู่ตามพื้นดินทั่วไป 
ไก่โห่
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
-          เวลารุ่งสาง  ก่อนเวลามาก
ตัวอย่าง
             เพื่อนๆ  นัดพบกันใกล้เที่ยง  แต่เขามาตั้งแต่ไก่โห่  จึงต้องนั่งคอยคนอื่นๆ  อยู่หลายชั่วโมง
คำอธิบาย
              สำนวน  ไก่โห่  เป็นสำนวนที่พูดกันเล่นๆ   เช่น  ตื่นแต่ไก่โห่  หรือ มาตั้งแต่ไก่โห่   มาจากธรรมชาติของไก่ซึ่งขันในเวลาเช้าตรู่  หรือเวลารุ่งสาง  สำนวน  ไก่โห่  จึงหมายถึง  เวลารุ่งสาง  เช้าตรู่  ก่อนเวลามาก
นกต่อ
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
 คนที่ทำหน้าที่ติดต่อหรือชักจูงหลอกล่อคนอื่นให้หลงเชื่อ  (ใช้ในทางไม่ดี)
ตัวอย่าง
            ผู้หญิงคนนี้เป็นนางนกต่อ  คอยจัดการติดต่อเด็กสาวๆ  ให้ผู้ชายที่มีเงิน
คำอธิบาย
            สำนวน  นกต่อ  มาจากการดักจับนกที่เรียกว่า  ต่อนก  ในการจับดักนก  ต้องมีนกซึ่งเรียกว่านกต่อ  ที่ใช้ไปล่อ  คำ  นกต่อ  จึงกลายเป็นสำนวน  หมายถึง  คนที่ทำหน้าที่ติดต่อชักนำหรือลวงให้คนอื่นหลงเชื่อตาม
ลูกนกลูกกา
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
          คนที่ตกอยู่ในความลำบาก
ตัวอย่าง
          คุณอย่าไล่แกออกจากงานเลย  พ่อแม่ก็แก่เฒ่าแล้ว  นึกว่าช่วยลูกนกลูกกาเอาบุญเถิด
คำอธิบาย
          สำนวน  ลูกนกลูกกา  เอาลูกนกลูกกามาเปรียบเทียบคนที่กำลังได้รับความเดือดร้อน  คนยากจน  อาจจะใช้กับเด็กหรือผู้ใหญ่ก็ได้
กาหลงรัง
สำนวน
-           นาม
ความหมาย
              ผู้ที่ไปหลงติดอยู่    บ้านใดบ้านหนึ่ง  แล้วไม่ยอมกลับบ้านของตน  ผู้เร่ร่อนไปไม่มีที่พักพิงเป็นหลักแหล่ง
ตัวอย่าง
               เขาชอบทำตัวเป็นกาหลงรัง  เร่ร่อนไปนอนค้างตามบ้านเพื่อน  บ้านช่องตัวเองมีแต่ไม่ชอบอยู่
คำอธิบาย
                สำนวน  กาหลงรัง  เปรียบกาที่หลงรังกับคนที่หลงติดอยู่บ้านของคนอื่น  ไม่กลับบ้านของตน  หรือคนที่เร่ร่อนไป  ไม่มีบ้านอยู่เป็นหลักแหล่งแน่นอน
ไก่อ่อน
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
            ผู้ที่อ่อนหัด  ยังไม่ชำนาญ
ตัวอย่าง
              ในวงไพ่  เป็นที่ทราบกันดีว่า  เขาเป็นไก่อ่อนที่ถูกคนอื่นรุมต้อนอยู่เสมอ
คำอธิบาย
                สำนวน  ไก่อ่อน หมายถึงไก่ที่มีอายุน้อย  ยังเล็กอยู่  เมื่อใช้เป็นสำนวนเปรียบกับคนที่อ่อนหัด  ขาดประสบการณ์  ไม่ชำนาญ
เจ้าชู้ไก่แจ้
สำนวน
-          นาม
ความหมาย
             ผู้ชายที่ทำท่าเจ้าชู้กรีดกรายไปมา
ตัวอย่าง
             ผู้ชายคนนี้เจ้าชู้ไก่แจ้  เห็นผู้หญิงสาวๆ  สวยๆ  ที่ไหนเป็นอดไม่ได้ที่จะเข้าไปพูดคุย  ทำความรู้จักด้วย
คำอธิบาย
              ไก่แจ้  เป็นไก่ตัวผู้ที่มีสีสันสวยงาม  เมื่อเห็นตัวเมียจะขยับปีกเซเข้าไปหา  แสดงกิริยาคล้ายๆ  จะเกี้ยวตัวเมีย  มาเปรียบกับผู้ชายที่เจ้าชู้กรีดกรายเข้าหาผู้หญิง


ไก่เขี่ย
สำนวน
- วิเศษณ์
ความหมาย
หวัด ยุ่งจนเกือบอ่านไม่ออก (มักใช้กับลายมือ)
ตัวอย่าง
ลายมือไก่เขี่ยอย่างนี้ อ่านไม่ออกหรอก เขียนให้อ่านง่ายกว่านี้หน่อยซิ
คำอธิบาย
สำนวน ไก่เขี่ย ใช้เป็นความเปรียบ เปรียบลายมือที่เขียนอย่างหวัด จนอ่านไม่ออกกับไก่เขี่ย ซึ่งก็คงจะดูไม่ออกว่าเป็นรูปร่างอย่างไร
ปัญญาแค่หางอึ่ง
สำนวน
- วิเศษณ์
ความหมาย
ความรู้น้อย โง่
ตัวอย่าง
ตัวเองปัญญาแค่หางอึ่งแต่ทำอวดเก่ง ไปชี้แนะเจ้านายที่เรียนจบจากเมืองนอกได้ปริญญามาสองใบสามใบ
คำอธิบาย
หางอึ่ง หมายถึงหางอึ่งอ่างซึ่งเล็กสั้นแทบจะมองไม่เห็น สำนวน ปัญญาแค่หางอึ่ง หมายถึง มีสติปัญญาหรือความรู้น้อย สำนวนนี้มักใช้ว่าคนโง่ หรือคนที่มีความรู้น้อย
ใจดำเหมือนอีกา
สำนวน
- วิเศษณ์
ความหมาย
เห็นแก่ตัว ไม่เอื้อเฟื้อใคร ขาดความกรุณา
ตัวอย่าง
ผู้หญิงคนนี้ใจดำเหมือนอีกา คุณไม่ต้องไปหวังหรอกว่า หล่อนจะช่วยเหลือคุณ
คำอธิบาย
สำนวน ใจดำเหมือนอีกา เปรียบ ใจดำ เหมือนความดำของขนกา สำนวน ใจดำเหมือนอีกา มักจะใช้พูดเปรียบเทียบเป็นการตำหนิคนที่แล้งน้ำใจ คนที่ไม่มีเมตตากรุณา คนที่เห็นแก่ตัว
ใจปลาซิว
สำนวน
- วิเศษณ์
ความหมาย
- ขี้ขลาด
ตัวอย่าง
แม้เพื่อนๆ จะพยายามพูดให้กำลังใจเขา แต่เขาก็ยังไม่กล้าเดินไต่สะพานเชือกข้ามไปอีกฝั่งหนึ่ง  เพื่อนๆ จึงพากันหัวเราะที่เขา ใจปลาซิว
คำอธิบาย
ปลาซิวเป็นปลาตัวเล็กๆ ตายง่าย ถ้าเอาขึ้นจากน้ำก็ตาย เปรียบกับคนขี้ขลาด ใจไม่สู้ สำนวนใจปลาซิว จึงหมายถึง ขี้ขลาดไม่สู้
เป็นหนูกับแมว
สำนวน
- วิเศษณ์

ความหมาย
- เกรงกลัวกันมาก
ตัวอย่าง
ดิฉันไม่เข้าใจว่า ทำไมคุณแต๋ว จึงเกรงกลัวพี่สาวมากมายเช่นนี้ เป็นหนูกับแมวทีเดียว
คำอธิบาย
สำนวน เป็นหนูกับแมว เอาธรรมชาติของหนูที่กลัวแมวมาเปรียบเทียบกับคนที่กลัวคนด้วยกันบางครั้งก็พูดว่า เป็นหนูกับแมว


จับแพะชนแกะ
สำนวน
- กริยา

ความหมาย
- ทำอย่างขอทีไป ไม่ได้อย่างนี้ก็อย่างนั้นเข้าแทนเพื่อลุล่วงไป
ตัวอย่าง
- เพื่อแก้ปัญหาเฉพาะหน้า เขาเอาสินค้าตัวนี้ไปแทนตัวนั้น จับแพะชนแกะกันให้วุ่น
คำอธิบาย
แพะและแกะ เป็นสัตว์ที่มีรูปร่างคล้ายคลึงกัน สำนวน จับแพะชนแกะ จึงหมายถึงการเอาสิ่งของที่มีรูปร่างลักษณะคล้ายคลึงกันมาใช้แทนกัน เป็นการทำอย่างขอไปที เพื่อแก้ปัญหา เพื่อให้สิ่งต่างๆ ลุล่วงไปได้
ตะครุบกบ
สำนวน
กริยา
ความหมาย
- หกล้มคว่ำกับพื้น
ตัวอย่าง
- เมื่อเช้านี้ไปทำงานสาย รีบมาก ก็เลยตะครุบกบตัวเบ้อเร่อ
คำอธิบาย
สำนวน ตะครุบกบ มาจากการจับกบ รีบตะครุบกบไม่ทัน กบกระโดดหนี พลาดท่าเลยคว่ำลงกับพื้น สำนวนนี้จึงหมายถึงหกล้มในลักษณะนี้ บางทีก็พูดว่า จับก


ชี้โพรงให้กระรอก
สำนวน
กริยา
ความหมาย
- บอกชี้แนะให้คนอื่นฉวยเอาไปเป็นประโยชน์ได้
ตัวอย่าง
ลูกค้าของคุณไม่ทราบว่า เขามีทางที่จะเรียกค่าเสียหายเพิ่มขึ้นทางบริษัทประกัน คุณไม่ควรจะไปพูดชี้แนะให้ อย่าชี้โพรงให้กระรอก
คำอธิบาย
โพรง ในที่นี้หมายถึงโพรงหรือรูที่อยู่ของกระรอก การชี้โพรงให้กระรอก หมายถึงการบอกทางเข้าโพรงให้กระรอก เมื่อใช้เป็นสำนวน หมายความว่า บอกชี้แนะบางสิ่งบางอย่างให้เขาฉวยเอาไปเป็นประโยชน์ได้
รู้งูๆ ปลาๆ
สำนวน
- กริยา
ความหมาย
- รู้เล็กๆ น้อยๆ รู้ไม่จริง
ตัวอย่าง
เขารู้ภาษาอังกฤษเพียงแค่งูๆ ปลาๆ แต่ก็ไม่สามารถทำการค้าติดต่อกับฝรั่งที่เมืองนอกได้อย่างดีจนกิจการรุ่งเรือง
คำอธิบาย
สำนวน รู้งูๆ ปลาๆ แปลตรงตัวก็คือ รู้เพียงว่าอะไรเป็นงู อะไรเป็นปลา เมื่อใช้เป็นสำนวนหมายความว่า รู้เล็กน้อย ไม่รู้จริง ไม่ถ่องแท้
ชี้นกบนปลายไม้
สำนวน
- กริยา
ความหมาย
- หวังสิ่งที่อยู่ไกลตัว
ตัวอย่าง
ฉันไม่อยากจะชี้นกบนปลายไม้ เป็นไปไม่ได้ที่ฉันจะได้ไปเรียนต่อเมืองนอก
คำอธิบาย
ชี้นก แสดงอาการอยากจะได้นก ส่วน ปลายไม้ หมายถึงอยู่ไกลสุดเอื้อม สำนวน ชี้นกบนปลายไม้ จึงหมายถึง หวังหรือต้องการสิ่งทิ่อยู่ไกลตัว สิ่งที่อาจจะเป็นไปได้ยาก
ไม้งามกระรอกเจาะ
สำนวน
- ประโยค
ความหมาย
- หญิงสวยมักไม่บริสุทธิ์
ตัวอย่าง
- ผู้หญิงสวยๆ มักจะมีสามีแล้ว ดังคำที่ว่า ไม้งามกระรอกเจาะ
คำอธิบาย
สำนวน ไม้งามกระรอกเจาะ มีความหมายตรงตัวว่า ต้นไม้ที่งามๆ มักจะถูกกระรอกเจาะ เมื่อใช้เป็นสำนวนเปรียบไม้งามกับผู้หญิงที่สวยและเปรียบกระรอกกับผู้ชาย กระรอกชอบเจาะต้นไม้ที่งาม เช่นเดียวกับผู้ชายที่ชอบยุ่งเกี่ยวกับผู้หญิงที่สวย สำนวนนี้จึงหมายความว่า ผู้หญิงที่สวยมักไม่บริสุทธิ์
ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด
สำนวน
- ประโยค
ความหมาย
- ความชั่วหรือความผิดร้ายรงที่คนรู้กันทั่วแล้วจะปิดอย่างไรก็ไม่มิด
ตัวอย่าง
คุณไม่ต้องไปช่วยเขาปกปิดเรื่องเขาคดโกงทุจริตในหน้าที่ คนแถวนี้เขารู้ทั่วกันหมดแล้ว ช้างตายทั้งตัว เอาใบบัวมาปิด
คำอธิบาย
ช้าง เป็นสัตว์ขนาดใหญ่ ส่วนใบบัว มีขนาดเล็กมากเมื่อเทียบกับช้าง ถ้าช้างตายจะเอาใบบัวมาปิดย่อมปิดไม่มิด เมื่อใช้สำนวนเปรียบเทียบช้างที่ตายกับความชั่ว หรือความผิดร้ายแรงที่คนรู้กันทั่ว ไม่อาจปกปิดได้
ขอขอบคุณ หนังสือสำนวนสุภาษิตและคำพังเพยของไทย

สำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย




13 ความคิดเห็น:

  1. เนื้อหาสาระดีมากค่ะ

    ตอบลบ
  2. ได้ความรู้เพิ่มขึ้นเยอะเรยค่ะ

    ตอบลบ
  3. เนื้อหาเยอะดีค่ะ

    ตอบลบ
  4. ความรู้แน่นเชียว

    ตอบลบ
  5. ได้ความรู้มากเลยค่ะ

    ตอบลบ
  6. เป็นความรู้ที่ดีมากเลย

    ตอบลบ
  7. ความรู้แบบเต็มๆ

    ตอบลบ
  8. ข้อมูลความรู้ที่ควรรับรู้จิงๆๆ

    ตอบลบ
  9. เนื้อหาสาระที่ควรรู้ค่ะ

    ตอบลบ